BİR SİVAS KONAĞINDAN DÜŞÜNCELERE...

Sivas'ta diğer şehirlerimiz gibi konaklar şehriydi, apartmanlara yerini bırakmazdan önce. Zamana, vefasızlığa, kara-yağmura direnebilenler kaldı ayakta. Ayakta kalanların meşhurları Abdiağa, Susamışlar, Akaylar, Mihralibey, Osman Ağa ve İnönü Konağı şeklinde sıralanmakta. Konakların tarihçesi ve mimari özelliklerine aşağıda yer verdim kısaca. İç resimlerde okuyanlarca en çok beğenilen Susamışlar Konağından görüntüler aktarmak istedim. Benim mimarisi ve hangi tarihte yapıldığının ötesinde,bakınca merak ettiğim, düşündüğüm ; neler yaşandı, hangi düğünlere, ölümlere, sünnetlere, hayırlı olsun, geçmiş olsunlara şahit oldu. Kaç bayram hazırlıkları heyecanı yaşadı, hala olmazsa olmaz, bana göre bayramı bayram yapan tatlı telaşlargördü bu konaklar. Günler süren bayram temizliklerinden, ovulan tahtalar, badanalanan duvarlar, parlatılan bakırlardan sonra, kolalı bohçalar eşliğinde hamam hazırlıkları... Ve nihayetinde kimbilir kaç kez, kaç hamarat hanım bayram yemeklerini hazırlama telaşı yaşadı. Devasa tepsilerle baklavalar, sarığı burmalar, hurma tatlıları yapıldı. Eski halk tabiri ile açık kapı olup geleni-gideni sayısız olan bu yerlerde kaç kazan etli yaprak sarmaları, bayram çorbaları ve daha neler, neler hazırlandı kimbilir...

Yetim kızlara çeyiz hazırlama, kimsesiz yaşlıları berbere götürme, başkalarının yanında kalan öksüz çocukların kırdıklarını ödeme vakıfları olan bu sultan şehirde, kimbilir kimler için bayram kıyafetleri, harçlıkları temin edilip hazırlandı... Kimbilir kaç ferdini vatan sağ olsun deyip, yüreği kan ağlasada vakarla gönderdi Yemen'e, Trablusgarp'a, Çanakkale'ye... Adını duymadığı vatan topraklarını böylece öğrenip, kaç yiğitini kurban verdi, kaçı dönüp gelebildi kimbilir... Hangisi gurbette bayramı yaşayıp, ucu yanık mektuplara;

"Mektubumu yazdırayım gülinen,

Ördeklerde uçar gider gölünen,

Yaslı yaslı bayram yaptım elinen

Dostlar bayramınız mübarek olsun" (*) yazdılar kimbilir...

Bayram sofralarına misafir olan pak yürekli teyzeler, "Bismillah,cümlesinden büyük Allah, taşsın dökülmesin, artsın eksilmesin, bu eve yoksulluk girmesin, kalanlara sağlık selamet, ölenlere rahmet ..." duaları ettiler. El öpen çocuklara büyükler, "berhüdar ol, her daim bugünlere yetesin" dularını ettiler kimbilir. Hele hele, çocukluğumda bayram gelmeden heyecanı yüreğimi saran "memecim" lerde, kaç çocuk tokmağını dövdü bu konağın.... Memeciğimden kısaca bahsedeyim. Çok önceleri,, arefe günü,Kur'anı Kerim'den Necm suresini okuyan çocuklar cüz keseleri ve giydikleri güzel elbiseleri ile her evin kapısına gider, sureyi okuduktan sonra;

" memeciğimin havası, madelerin tavası, gökten rahmet, yerden bereket, Amin amin bir gilik" diyerek hep bir ağızdan seslenir ve ev sahibi de gilik denilen, küçük simitlerden verirmiş. Benim çocukluğumda, Necm suresi kısmı yoktu. Evlerin kapısına gidip, hep bir ağızdan "memmeciğimin giliği...." diye ünlüyorduk. Tek tük memeciğimler verilse de daha ziyade şeker veriliyor, baş okşanıyordu. Bizim kuşak bayram sabahı da ev halkıyla bayramlaşıp, bayram kahvaltılıklarıyla dolu sofralardan kalktıktan sonra toparlanıp, komşu evlerin kapısında," öpeyim teyze!..." diye koroya başlardı.

Kapı tokmağını dövmek deyince, kaç okuyucu(davetçi) geldi bu evin tokmağını döverek kimbilir, hem düğün programını sayıp, hem davet etmeye. Gençle orta yaş arası, ağzı güzel laf yapan bir hanım ve yanında gelin gibi giydirilmiş, minik bir kız. Ağzının laf yapması da önmelidir ha. Düzgün yapılmayan bir davet sonrası; " düğün sahibinin adını, okuyucu b....lar diye" boşa söylenmemiştir elbet. Ben bu okuyucu işinin de sonuna yetiştim. Pek küçükken şöyle 6-7 yaşına gelip, ayaklarım kuvvetlenince allı-pullu giyinip, okuyucu hanımların yanında dolaşmak istiyordum ki matbaaların davetiyeleri bu hevesimi alıp, uçurdu.

Hatırladığım en hazin okuyucu hikayesi de, o günlerin tabiri ile zampara kocasını evlendirmeye karar verip, okuyucu olarak evimize gelen Nadire Teyze idi. Annem şaşırmış, birlikte bir kaç damla yaş dökmüşlerdi belleğimde kalan. Zavallı kadıncağız, okuyucu mu çıktı, kendini dışarılara mı vurdu kimbilir...

Görüntüsünü eklediğim Susamışlar Konağı semazen bir ailenin olması hasebiyle aynı zamanda bir Mevlevi Dergahı, kimbilir kaç sema meclisinde ruhlar göklere yükseldi, mekan nura garkoldu, kimbilir.

Yine benim çocukluğumda köyden gelen kızlarda gördüğüm, ince, ince örgülerini kiminde onbeş, kiminde yirmi saydığım, hangi örgüleri hangi eller ördü kimbilir. Kimbilir bu nice zor işti ki, yaşından genç gösteren bir hanım, " Kız saçı örmedim, ne pişireyim demedim, kimseye öte git demedim" diyecekti.

Bir de karı kışı var Sivas'ın.. Erzurumlu olup, Sivas'ta ikamet eden kışı... Bir mefhum bu kadar güzele çevrilir derim her düşündüğümde. Ol sebepten soğukla aram olmamasına rağmen, daha çok kışın gitmeyi severim. Her ne kadar, dıştan bakanlar;

"Sekiz ay kışı,kargadır kuşu, pezik turşusu aşı" demişlerse de, bu o sıcaklığı yaşamamaktandır. İnsanlarının televizyonun esaretine henüz girmediği bu konakların has odalarında has sohbetler yapılıp, kalaylı sinili ak sofralara oturup, ardından kallavi kahvelerin yudumlandığı, gecenin ilerleyen saatlerinde, kuvvetli pazular, maharetli ellerce tel helvaların yapıldığı nice günler gördü bu konak. Yazı çermiklerde geçirip, güzü turşu, kavurma, pastırma, sucuk, kavurma eriştesi, yumurta eriştesi gibi nice makarna çeşitleri hazırlayıp, peksüdanlar, yarmalar, bilumum erzaklar, yufka börekleri, kadayıflar kesip, yağını balını, ununu bulgurunu istifleyen becerikli hatunlar, kışı da eşi dostu, leziz ikramlar, tatlı sohbetler yaparak geçirir. Kimbilir, benim dilimin döndüğünden daha nice hoş anlar yaşandı, baki kalan bu kubbenin altındaki konaklarda, evlerde. Ve sonunda ilk yalnızlığını, terkedilmeyi nasıl yaşadı bilinmez ki. "Ev dediğin evrendir, ucu dönmez kervandır" hepsi de anlatılamaz ki.....

Not: Deyimlerin bir kısmında Saygıdeğer Müjgan ÜÇER Hanımefendi'nin "Atalar Sözü Yerde Kalmaz " eserinden faydalanıldı.